Han Ryner - La Veraj interparoladoj de Sokrato

Pedono.

Tial ke oni ne povas ilin kompreni aŭ, se vi preferas, ke mi parolu laŭ modesto, kiu konvenas al mi, tial ke mi ne povas ilin kompreni.

Kritono rediris ridetante la parolon, kiun ofte diris Sokrato :

138

A

Cio, kion mi scias, tio estas, ke nenion mi scias.

Jes,.mia Kritono, kaj ci povas informi cian junan amikon, la tro scivoleman Aristoklon, ke, ĝisfine, mi ĝojis pro ne- scio pri tiuj senutilaj aferoj.

Kiel, senutilaj !... Ha! jes, mi komprenas. Senutilaj cia- opinie, al la vivkonduto.

Ci eldiris mian penson, kara Kritono.

Sed ne plu la mian, kara Sokrato. Platono kompreneble klar- igis al mi, kiel diferenca estas mia konduto laŭ tio, cu mi kredos je la dioj de la Civito, aŭ ĉu mi kredos je unu sola dio, kiu estas la Spirito, aŭ ĉu mi kredos je neniu dio.

Platono eraras. Kiuj ajn estas la dioj, je kiuj ci kredas, ci kreas ilin laŭ ia modelo, kiun ci vidas aŭ kredas vidi en ci. Tiel ke cia konduto restas ido de cia kono pri ci mem aŭ de ciaj eraroj pri ci mem.

Ci konu cin mem, rediris Kritono per voĉo, kiun li penis, pro la cirkonstancoj, ne igi moka.

Miavice mi demandis, turnante min al Sokrato :

Kion ci nomas revobjekto, ĉu tio neniam estas objekto de ciaj revoj ?

Sokrato ekskuiĝis, kiel se oni abrupte vekus lin el pro- funda dormo. Poste li longe rigardadis min kaj ĉio en lia silento ridetis. Fine li diris :

Mi ankaŭ estas granda revulo. Sed, kial mi rakontus miajn revojn ?

La juna Pedono kaj la maljuna Kritono petegis per sia plej karesa voĉo (ĝi, certe, ne povis esti pli karesa, kiam ili parolis al sia amata Platono) :

Ci rakontu la revojn de Sokrato.

Kaj la bela Fedono daŭrigis :

La revoj de la harmonia Sokrato, kiel ili ne povus esti la plej harmoniaj kaj la plej. entuziasmegigaj el ĉiuj revoj ? .

La majstro havis balanciĝpn de la tuta korpo. Ni observis lian heziton. Kaj ni avide prok3imiĝis al li.

Vi do aŭskultu miajn revojn - li fine diris. Sed vi neniam kontraŭstarigu ilin al aliaj revoj. Vi permesu, ke ĉiu revo vivu sian vivon kaj sian fantoman Ŝanceliĝon. Kaj neniun vi iam ajn miksu kun la agoj, kiujri vi faros. Kiam oni agas, ke tio estu en la taglumo, ne kurante post la falsaj eklumetoj, kiuj eliras el la revoj.

Poste Sokrato laŭdis kaj mallaŭdis Platonon. Li pravis, refarante la revon de Anaksagoro, ĉar tiu revo ne estas sen

belo. Sed li malpravis internigante sin en revon, eĉ belan. Kaj Solcrato denove avertis Kritonon, kun insisto, ke la sagulo forgesas Ĉiujn revojn, tuj kiam. praktika demando postulas, ke oni respondu per ago.

Kaj li daŭrigis proksimume per jenaj paroloj :

A1 mi ankaŭ okazis refari la revon de Anaksagoro. Sed, kredeble pro iu manko en mia intelekto, ĝi baldaŭ aliiĝis . en premsonĝon. ĉar mi vidas ian ordon en la mondo, kaj Anaksagoro klarigas al mi tiun ordon. Sed mi vidas ankaŭ multe da malordo en la mondo kaj, anstataŭ klarigi tiun malordon, Anaksagoro igas ĝin neklarigebla kaj doloriga al la racio, kiel al la koro. Se mi kredus al unu dio aŭ al dioj, eble mi kelkfoje preĝus; sed ha! kiom ofte mi blasfe- mus.

Tamen, Sokrato, ci Ĉiam diris, ke ci estas feliĉa.

Mi estas feliĉa malgraŭ la mondo kaj, se dioj ekzistas, malgraŭ la dioj. Malgraŭ la malordo de 1'mondo kaj malgraŭ la Spirito, se mi-ne-scias-kiu malica Spirito organizas kaj daŭrigas tiun maloraon. Neniam la feliĉa Sokrato blasfemos dion aŭ la diojn en sia propra nomo. Sed, se mi kredus je ilia ekzisto, mia koro mallaŭdus ilin en la nomo de la ali- aj homoj. Se ekzistus bonfara dio, neniu plendus; kaj, kiam mi aŭskultas la homojn, tiam mi aŭdas preskaŭ nur plendojn. Se ekzistus bonfara dio, de kie do venus la maljustaĵo ?

De la malico de la malpiuloj.

Kiel la bonfara dio estus kreinta maliculojn kaj malpiul- ojn ? Kaj kiel ĝi donus Ĉiam, rilate tion, kio koncernas ĝin, la venkon al la maljustuloj super la justuloj ?

Antaŭ nelonge, ci diris, ke la justulo ĉiam triumfas.

La justulo Ĉiani triumfas interne de si iaem. Li estas ĉir- kaŭata de nevenkeblaj muroj. La malsaĝaĵoj de la homoj kaj de la dioj haltas senpove antaŭ la remparo de la saĝo.

Prefere ci rakontu ciajn revojn, kara Sokrato. ĉar, se okaze ni redirus, kion ci.diras nun, iu maliculo, tion mi timas, denuncus nin al la juĝistoj.

Mi faros, kiel vi deziras. Sed kial maliculo ne akuzus ahkaŭ pro revoj ? Aŭ ĉu vi ne konas la aventuron de tiu maljunino, kiu estis ekzekutita, tial ke sonĝe ŝi vidis la morton de la tirano ?... Sed la maliculo malprofitigas nur al si mem; kaj tiu ekstera triumfo de la maljustuloj, se ĝin mi lamentas, estas pro tio, ke ĝi pli malfeliĉigas la maljustulojn. Tial la dioj, se ili ekzistus, dufoje kulpas

kontraŭ la homoj, kiujn ili estus farintaj maljustaj kaj al kiuj ili estus konsentintaj la materialan triumfon.

Estas post tiuj paroloj, ke Sokrato rakontis al ni la strangan belaĵon de sia revo. Neniu rediris ĝin. Pluraj el la ĉeestantoj estis ravataj, kiel ĉe peco de muziko, kiun oni ne kapablus memori kaj retrovi. Pluraj estis ravataj, kiel per la kanto de 1'vento en la arboj kaj la flua murmuro^: de la Iliso. Kaj ili nur meinoras esti spertintaj Ĉarmon kaj forgesis el kio ĝi konsistis. Koncerne Platonon, al kiu oni ne preter-. lasis raporti,kion diris Sokrato, li preferis misformi la ' beban revon flekseblan laŭ siaj propraj revoj pezaj kaj preci- zaj.

Kaj Antisteno ankoraŭ neniam rediris la revon de Sokrato, pro la sama motivo, ke Sokrato rakontis nur unu fojon, kaj post esti hezitinta : tial ke ĝi estas senutila por la viv-

konduto.

ua voĉo de Sokrato ne havis sian kutiman firmon. La rideto de Sokrato estis strangeta r mi ne vidis rideton iom similan, krom siir virinaj lipoj ce Voluptopaso.-En la dikaj okuloj de Sokrato. stranga lumo ŝajnis brili, ŝajnis estingiĝi, Ŝajnis reflamiĝi kaj tremeti. ..

ĉu mia revo diros, kiel aliaj revoj : "Ne ekzistas Dio ?" Ĉu mia revo diros, kiel aliaj revoj : "ĉio estas plena je dioj ?"

Mia revo diru : "ĉio estas plena je dioj", por ke vi aŭs- kultu min kun pio kaj ne kun malpio.

La potenca korpo kaj la nobla vizaĝo de Platono estas la verko de iu dio, kiu amas ĉiujn videblajn belaĵojn. Mia for- tika korpo kaj mia senlogeca vizaĝo estas la vsrko de iu dio, kiu amas ian belaĵon kaj kiu inalaientas ian aliji belaĵon. Sed tiuj ,dioj ne estas al ni fremdaj kaj ili ne konstruis nin el ekstere. ĉar, kioh mi'-nomas dioj, tio estas niaj ani- moj.. '

CU do ĉiu vivulo ne havas animon ? - demandis Pedono.

ĉiu vivulo, en mia revo, havas animon. Tiuj estuloj ankaŭ havas animon, kiuj ne ŝajnas vivaj por niaj maldelikataj okuloj. En mia revo, ĉio estas viva.

Ĉu eĉ la ŝtona benko sur kiu ci sidas ?

Tiu ŝtono estas viva, ĉar ĝi malpasas anstataŭ forkuri. Iu interna dio tenas ĝin.

Kaj kio estas pri la Iliso, kiu fluas al la maro ?•

La Iliso estas iu forkuro de la dioj. Iu dio revas - se mi kredas ĵe mia revo — en ŝiu el la glitemaj gutoj.

Ho Sokrato, - mi ekkriis

--">