Han Ryner - La Veraj interparoladoj de Sokrato

- kiom pli bela estas cia revo ol^tiu de Anaksagoro !

Gi estas pli bela por mi kaj eble por ci. Tiu de Anaksa- goro estas pli bela por Anaksagoro kaj eble por Platono.

Ci daŭrigu, bonfara Sokrato, verŝi al ni cian revon, kiel fortigan vinon.

Mi faras,kion vi petas. Sed, ke viaj ebrioj el revo kaj el vino neniam daŭru longe, ho miaj filoj. Ke precipe vi lernu ilin forskui antaŭ ol agi.

En mia revo estas nur dioj, estas nur animoj. Neniu el vi estas unika aio, Ĉirkaŭ centra dio - kaj iafoje pluraj - Ĝiu el vi estas iu popolo el dioj. Ĉiu el vi estas iu vas- ta Olimpo. ĉiu el vi estas, Ĝirkaŭ la reĝina abelo, iu aro da dioj. Sed jen ĝi estas la potenca reĝino, kiun mi nomas Antisteno, jen estas la tuta aro.

En cia revo, kiel en la vero - diris Kritono - ni ekzis- tas antaŭ nia naskiĝo. Platono rakontis al mi pli ol unu memoraĵon...

Ne, sed pli ol unu revo. Tamen, ĉar ni komencis revi, ni daŭrigu.

Ci estas eterna, mia Kritono, kiam mi nomas Kritonon la reĝino kaj ne la abelaro. ĉar mia revo ne sukcesas kon- cepti efektivan estulon, kiu ne estas eterna. Kiel la est- ulo komenciĝus ? Kio komenciĝas, tio estas la videbla for- mo, ĝi estas la alproksimiĝo kaj la zumanta kuniĝo de la abelaro; ĝi estas la kuniĝo de miriadoj da animoj, kiujn regas cia animo. centra. Cia korpo komenciĝis kaj finiĝos. Ci tamen respektu en ĝi iun renkontiĝon de eternaĵoj.

Cia animo, jarn antaŭ miriadoj da jarcentoj, estis la animo de ŝtono, la kunpremita forto, kiu malhelpas, ke ĝi diseriĝu; aŭ ĝi estis la animo de akvoguto kun bezono for- iri kaj gliti; aŭ ĝi estis iom da aero, kiun la vento dis- movetadas.

Jam de longe ĝi fariĝis la animo pli maltrankvila de tio, kion ni nomas vivulo, de fiŝo, de lacerto, aŭ de iu alia besto.

Sed jen. ĉiu besto volas fariĝi homo. ĉar la homo, eĉ la plej ordinara, estas pli bela ol la aliaj bestoj kaj ĝi posedas kapablojn, kiujn vane serĉas la aliaj bestoj kaj kiujn ili ĵalizzas al ĝi.

A

Ciufoje, kiam gehomoj kisas unu la alian, popolo el animoj sieĝas tiun kison, por penetri en la homan vivon. Ofte ili es- tas 6iuj fbrpuŝataj; iafoje unu sukcesas, malofte du. Kaj oka- zas, ke tiu, kiu sukcesis, estas animo, kiu jam kunigis homon ĉirkaŭ si. La aliaj, avidaj je korpo eĉ malsupera, finiĝas, post kelkaj glitoj sur la deklivo, kiu supreniras al la homa vivo, per malkuraĝiĝo, kaj ili konsentas rekomenoi bestan ek- zistadon.

La klopodado de ĉiuj animoj kreas la ordon, kiun ci vidas en la mondo. Sed la plejmulto blinde penadas celante al tio, kion ili kredas esti ilia sola bonaĵo; la plejmulto ne konas kaj malzorgas sian profundan bonaĵon, kiu estus ĉies bonaĵo. Kaj kio estas blinda, kaj malmodera, kaj furiozega, kaj mal- amika en ilia penado kaj en iliaj interpuŝigoj, tio kaŭzas la malordon, kiun ci ankaŭ vidas en la mondo.

⁷ A

Kial la hieraŭaj bestoj volas fariĝi homoj ? Cu ili vidis, ke nur la korpo homa ebligas al la racio malvolviĝi, al la penso flori, al la justo kaj al la bono ritmi la koron kaj direkti la gestojn ? Ne, certe la besto ne vidis tiujn afer- ojn. Gi vidis nur iun el la eksteraj kapabloj de la homo.

La unuajn fojojn, kiam mi sukcesis esti homo, mi sendube estis duonblindigita de la multaj novaĵoj, de la tro multfakaj riĉaĵoj por mia kapablo ordigi kaj eĉ por mia eblo elekti. Poste mi faris elektojn sinsekvajn kaj al mi trudataj pro miaj mallertaĵoj bestaj, ne inspiritaj de mia impulso homa. La homo restis en mi la sklavo de la besto. Liberigita de la kontinua haŭto, dika kaj streĉita, kiu protektas kontraŭ mil doloroj , sed. lasas al la plezuro nur malgrandajn enirejojn, mi, sendube, ĝojis pro la diverso de 1'vestaĵoj, pro fleksebl- eco facila aŭ varma de la ŝtofoj; mi precipe ĝojis, kiam, post formeto de la vestoj, mia korpo estis tute iu ĝojorgano kaj kunvenejo de karesoj. Duonblindigita pro la ŝtormeta kaj multa lumo de la volupto, mi estis nur, dum pluraj vivoj homaj, ti- klita haŭto, jen skuiĝanta kaj arda, jen konsumita kaj kvazaŭ agrablege malvigla. Poste, mi ŝanĝis je eraro.

Mi amis, en la homo, kiu mi estis, la manojn, kiuj scias ilojn manipuli kaj fabriki. Kohfuzetite de tiu lumO ĉiam mov- iĝanta, mi estis tute al iu duobla ekstremaĵo de mia estaĵo. Mia animo loĝis en miaj manoj. Gi estis la servanto de miaj manoj kaj de mia agbezono. 5i amis nur la lerton de miaj ma- noj kaj ĝi admiregis ĉe la vido de iliaj ellaboroj.

Nu, ni vidis pri la besto trian superecon eksteran. Ĝi estas nia parolkapablo, kiu, se ĝi estas lerta, submetas al ni aliajn homojn. Kredebie mi estis -tirano, flatulo, popola oratoro. Per flekseblaj mensogoj, mia lango havigis al mi la potencojn de l'mensogo kaj la mensogajn riĉaĵojn.

Eble mi estis ankaŭ multaj aliaj malsaĝaĵoj.-

Multaj eraroj satigis min ĝis naŭzo el volupto, el lertaĵo, el potenco, el riĉaĵo. Pine, iun tagon, mi povis malŝati mensogojn, kies alkutimiĝo kaŭzis sengustaĵojn kaj naŭzojn. Mi ĝojis nur pro la vero. Mi forpuŝis la falsajn ĝojojn, kiuj prezentiĝas al la homo kaj la fals- ajn laborojn, kiuj propetas ĝin. Mi poste nur spertis la profundajn ĝojojn, Jkaj nur konsentis je la fundamenta la- boro. Mi estas feliĉa, tial ke mi ne plu spertis feliĉon per mia haŭto, per miaj manoj, per mia lango, sed per mi mem, per mia anirno profunda, per la medita rigardado al mia lumo centra kaj per la zorgo teni ĝin ĉiam pura.

Ekzistas, miaj filoj, definitivaj akiroj. Miaj vivoj estontaj perdos nenion el tio, kion mi akiris ĉi tiun fo- jon. Kaj mi estos pli feliĉa ĉe mia reveno, tial ke pli klera kaj pli malŝatanta la falsajn bonaĵojn.

Sokrato Ĉesis paroli. Li restis enpensiĝa. Eble lia revo daŭris en li, tro fluida nun kaj tro subtila por esti kaptebla per la larĝaj maŝoj de la parolo. Koncerne min, ridetante, kiel en ebria stato, mi provis imagi la estont- ajn vivojn de Sokrato. Sed mi ne ektrovis, kiel li povus ankoraŭ perfektigi■sian perfektan animon. Pluraj ridetis, kvazaŭ en nekompreniĝo kaj idiotiĝo.

Fedono kaj Kritono ridetis, malriĉuloj, kiuj ĵus rice- vis la plej grandvaloran kaj la plej bone prilaboritan ju- velon. Ilia gusto barbara ebligas al ili koni ĝian grand- valoron, ne la tro delikatan arton, laŭ kiu ĝi estas pri- laborita. Kaj ili portos ĝin al iu juvelisto el siaj ami- koj, por ke li refaru ĝin peza kaj luksega. Tiel tiuj du homoj pensis pri tio, kion faros Platono el la paroloj de Sokrato, kiam ili estos liverintaj al li la ĉefverkon, kiel banalan.materion, kiun oni rajtas reprilabori, pli- pezigi, ornami per malsuperaj elementoj.

Post. silento diverse enpensiĝa,:Simmiaso demandis :

Kial, Sokrato-, ci hodiaŭ starigis neniun demandon ?

Tial, mia Simmiaso, ke mi ne povis igi cin trovi en ci revon,. kiu estas mia. Pli aŭ malpli kaŝita sub bestaj malsaĝ- aĵoj, sub religiaj malsaĝaĵoj, sub sociaj malsaĝaĵoj, saĝo loĝas en ĉiuj homoj. Miaj demandoj povas malrapide forŝovi la supraĵajn malsaĝaĵojn kaj ektrovi en ĉiu saĝon saman kiel la mia. Hodiaŭ mi rakontis mian profundan malsaĝajon, kaj mi konjektetas, ke ĝi varias laŭ ĉiu homo. Tial mi ne povis ek- trovi en ci, eĈ per multaj demandoj, mian profundan malsaĝ- aĵon kaj mian revon vekiĝan.

Pinante eldiri tiujn vortojn, li ekstaris kaj pasis en la apudan ĉambron, por sin bani. Sole Eskino

--">