Han Ryner - La Veraj interparoladoj de Sokrato

dajmono ?

Tion mi scias, Sokrato.

Do, se la Spirito havas ion por diri al mi, estas mia dajmono, kiu diros tion al mi.

Mi plie demandis lin :

ĉu ĉiu homo havas, kiel ci, konsilantan dajmonon ?

Li respondis min :

Jes, sed ne ĉiuj kapablas ĝin aŭskulti.

Pro kio, Sokrato, ne ĉiuj havas tiun kapablon ?

Kiam ci estas sur la placo, mia Antisteno, inter la konfuzaj voĉbruoj de 1'popolamaso, ĉu ci tiel klare me- moras mian voĉon, kiel dum izoleca marŝado sur la vojo al Pireo ?-

Malpli klare, Sokrato.

Kaj la voĉoj, kiuj estas en ci, kie ci aŭdas ilin pli klare, ĉu en la izoleco aŭ sur la placo ?

En la izoleco.

Sed, ĉu la plejmulto el la homoj ne ĉiam vivas, kvazaŭ ili estus sur la placo ?

Mi ne komprenas la sencon de cia diro.

Ĉu do ili ne Ĉiam estas atentaj al la voĉo de 1'kutimo, al la voĉo de la leĝo, al la aprobaj aŭ malaprobaj krioj de 1'popolamaso, al la promesoj kaj al la minacoj de la altaj oficistoj ŝtataj, al la vantaj paroloj de 1'pastroj kaj de la orakoldirantoj ?

Ili Ĉiajii atentas iun el tiuj aferoj, Sokrato.

ĉar tion ci scias, kiel ci ne scius pri la bruegoj, kiuj silentigas la dolĉan kaj profundan voĉon de ilia dajmono ?

Tion mi nun scias, Sokrato. Necesas, por aŭdi sian daj- monon ŝtopi la orelojn, por ne aŭdi la eksterajn bruojn. De nun, por aŭdi la veron, kiu en mi estas, mi ŝtopos miajn orelojn kontraŭ la mensogoj de la Civito, de la leĝoj kaj de la kutimoj.

Dum kelkaj momentoj ni restis silentaj; ĉar mi pri- pensis, kion mi ĵus diris kaj ju pli mi pripensis la ĵus diriton, des pli ĝi ŝajnis al mi vera. Ridetante, Sokrato rigardis min pripensanta. Kaj ĉirkaŭ ni li rigardis tiujn, kiuj, kiel mi, pripensis. Sed, al iu, kiu ekmalfermis la Luŝon, Sokrato signe petis, ke li atendu.

Kaj tiujn aferojn mi vidis kvazaŭ en sonĝo. Fine mi elsonĝiĝis, demandante :

Ho Sokrato, Ĝu la dio, kiun ci nomas mia dajmono, ne estas tiu, kiun mi nomas foje mia konscienco, foje mia prudento ?

Guste dirite, mia Antisteno; kaj la filo de Fenareta 3^us s-ukcesis senpene unu el siaj plej bonaj akuŝoj.

Nu, Ksenofono Ĝeestis, kaj.Fedono, kaj Satono. Iliaj ore- loj aŭdis, kiel la miaj. Se Pedono kaj Ksenofono havus la saman karakteron, kiel mi, se Satono havus ia saman bonvol- emon kaj. la saman sinceron,' kiel mi, ili komprenus, kiel mi komprenis.

Sed cu pravas la tria akuzo, laŭ kiu Sokrato koruptis la junularon ?

La tri akuzoj estas maljustaj, kiel la leĝo. La tri akuzoj estas pravaj antaŭ la okuloj de la tiranoj, kiuj subtenas la leĝojn, kaj de la stultuloj, kiuj kredas je la taŭgeeo de la leĝoj. Tial la tri akuzoj malhonorigas ne nur la akuzintojn kaj la juĝistojn, kiuj kondamnis, sed iun ajn, kiu, pro tiran- eca singardo aŭ pro sklavaĉa stulto, laŭdas la leĝon, iun ajn, kiu ordonas en la nomo de la leĝo aŭ blinde obeas la leĝon.

Sokrato, kiel Ĝiuj saĝuloj, parolis kontraŭ la ieĝon kaj kontraŭ la civiton. Do, kiuj ŝatas la leĝon kaj la civiton, tiuj devas aserti, ke Sokrato kaj la saĝo koruptas la junui- aron. Longe antaŭ Anito, Meleto kaj Likono, Aristofano la komedi-aŭtoro starigis tiun akuzon kontraŭ Sokraton.

Sed, cu iu povas ŝati la leĝon kaj la Patrion pro ili mem kaj per sincera koro ? La malon asertis Sokrato. . . Iun tagon, li diris al Ksenofono, kiu ne komprenis :

Ci neniam penu por kompreni la sentojn de l'popolo.

Kial, ho Sokrato ?

Tial ke ci ne sercas en la-tumultaj ondoj de 1'maro, kiam ci deziras trinki.

Kion tio signifas, Sokrato ?

La maro ne enhavas akvon, kiu povus kiaetigi cian soifon. Ci ne trovos en la popolo, por forigi cian nescion, iun pa- rolon, naivan kaj fluantan el fonto.

ĉu ne estas, Sokrato, tial ke la popolo estas malklera ?

Ci pravas, mia Ksenofono.

Kiel malklerulo povus ekscii, Ĝu alia estas klera ?

Kion do faru la malklerulo ?

Li devas silenti antaŭ Ĝiuj, tiom longe, kiom li estos calklera. Kaj li devas sin mem demandadi, ĝis li ne plu es— tos malklera.

Ci estas postulema, bravega Sokrato.

Ne, bravega Ksenofono, sed estas la sago, kiun ci kulp- igas pro postulemo... Ripeti kiel veran parolon, pri kiu oni ne estas certa, ĉu ĝi estas vera, ĉu tio ne estas men- sogo ?

&i estas mensogo.

Aliparte, ĉu ci kredas, ke la paroloj, kiujn rediras la popolo, estis eldiritaj de veraj kleruloj ?

La ŝtataj altoficistoj kaj la oratoroj, kies parolojn rediras la popolo, ja estas pli kleraj ol la popolo.

Se ci verdiras, mia Ksenofono, se la ŝtataj altoficistoj kaj la oratoroj scias la aferojn, pri kiuj ili parolas, mi ekĝojas, pensante, ke neniam iu spertis malprofiton, pro esti observinta iliajn parolojn.

Ci ŝercas, Sokrato. La historioj kaj la konversacioj ple- nas je plendoj kaj indignoj pri tiaj malprofitoj.

Kiu scias la aferojn, pri kiuj li parolas, ĉu tiu ne re- komendas la agojn plej utilajn ?

Mi ne scias, kion respondi, Sokrato.

Ĉu la kuracisto ne estas tiu, kiu scias tion, kio taŭgas por la korpo, kaj kiu konsilas tion, kio taŭgas por la korpo ?

Tian homon mi ja nomas kuracisto.

Sed, se li malutilas al la korpo, ĉu estas pro tio, ke li scias la medicinon aŭ pro tio, ke li ne scias ĝin ?

Pro tio, ke li ne scias ĝin.

Kaj pri la piloto, kiu vojerarigas ŝipon, ĉu ni diros, ke li estas klera en la pilotscienco, aŭ ke li estas mal- klera ?

Ke li estas malklera.•

Do la ŝtata altoficisto, kiu kaŭzas al mi malprofiton, ne scias la sciencon pri utilaj aferoj ?

Li ne scias ĝin, Sokrato. Tamen mi kredas, ke la popolo malpli scias ĝin.

Sed, ĉu la ŝtata altoficisto kaj la oratoro neniam estas pagatoj, kiuj priatentas sian propran profiton kaj ne tiun de 1'popolo ?

Ili ja estas ofte profitpartoprenantoj.

Kaj ĉu neniam okazas, eĉ kiam ili estas kleraj, ke ili mensogas, ĉu por flati la popolon, ĉu por kontentigi iun, kiu donis al ili monon, ĉu pro alia motivo ?

Mi kredas, ke la ŝtataj altoficistoj kaj la oratotfoj

ofte mensogas.

Sed, cu homQ povas havi pli grandan profiton ol tiu diri la veron ?

A

Sajnas al mi, ke jes.

A1 ci ŝajnas malprave, Ksenofono. 6ar la pleja malhono, kiu povas okazi al homo, ĝi estas korupti sian animon. Tiel ke

la oratoro kaj la ŝtata altoficisto, kiuj mensogas, pli mal- profitigas al si mem ol al la popolo. Kaj ili malpli ol la popolo scias tion, kio estas la vera utilo de la homo.

Ci diras strangajn aferojn, Sokrato. ci preferus morti ol mensogi ? .

Ĝiu homo devas preferi la morton ol tion, kio povas ĝin malnobligi.

Ci eldiras belajn parolojn, Sokrato. Kaj eble mi rediros ilin, ĉar estas pli utile rediri ol kredi ilin.

Sokrato ne povis deteni ridon. Kaj li diris :

Tiu kompatinda

--">