Іван Пташнікаў - Лонва

ад прыхаваных слёз. Блішчалі ад агню і яе белыя па галаве і ў касе на патыліцы валасы.

— А на вуліцы... жонка? — Яна спыталася і адразу ж падалася ад яго, можа, каб пабегчы да дзяўчат.

Завішнюк адчуў, што яму раптам цяжка стала гаварыць, але ён, хутчэй мо на мігі, сказаў ёй, хто там на вуліцы.

Грасыльда тады вярнулася, села ля стала, дзе гарэла лямпа, на ўслончык, глядзела на яго, Завішнюка, і маўчала. Пасля ўстала, узяла з шастка ля печы чорную хустку, ускінула на галаву — хавала валасы — і, выцершы ражкамі хусткі твар, так робяць у вёсцы жанчыны, сказала:

— Кліч тых у хату.

— Я пераначую сёння ў хляве. На сене...

— Кліч іх у хату. Што ж гэта я стаю, як дурная? Вячэраць жа што трэба. Малако ёсць кіслае, хлеб. Што ж гэта я стаю? Пліту падпаліць трэба... А спаць — і ў хаце ложкі ёсць. I табе і ім. 3 дарогі на дварэ... прастынеш... Я на печы лягу...

Света ўжо драмала на вуліцы, седзячы на лаўцы. Жэнька да яго, калі ён прыйшоў, нават не загаварыла. Ён тады пакратаў за плячо Свету; яна паднялася, нічога не кажучы, узяла скрынкі, піхнула вароты і пайшла на двор. Жэнька панесла за ёй чамаданы — цягнула аж па зямлі. Завішнюк узяў свае мяшкі, трыножнік і павалок на двор, як нешта зусім чужое.

Мяшкі пасля ён сартаваў адзін у сенечках. Бразджала лента, звінела і цокала нешта ў скрыначках,— ён баяўся тады, каб не пабіць тэадаліт.

Грасыльда вынесла на двор вядро з вадой і конаўку.

Яна налье яму на рукі... Але ж у хаце дзяўчаты — і ён сказаў Грасыльдзе, каб паставіла вядро на дошкі, што складзены штабяльком ля частаколу. Памыецца і сам, не зломак.

Калі ён вярнуўся ў хату, дзяўчат нідзе не было. Яшчэ стоячы ў парозе, ён падняў галаву і ўслухаўся, што робіцца за перагародкай. Грасыльда тады дала яму знак, што дзяўчаты, не вячэраўшы, паклаліся спаць, удзвюх на ложку — яна ім пасцяліла.

— Змарыліся вунь як. Па іх відаць. Усё адно як дзень памалочвалі. I яны ленту з табой цягаюць?

— Са мной. Дзень і ноч... I цяпер ад самай шашы да вёскі яе расцягвалі... Вось так...— ён усміхнуўся і размахнуў рукамі, трымаючы за канец доўгі белы ручнік, якім выціраўся яшчэ і ў хаце ля парога.— Ця-яжкая работка...

— Не смейся з іх. Яны дзяўчаткі. Худзенькія якія. А беленькая, дык зусім... Ідзе і спіць. Ногі за зямлю чапляюцца,— шаптала яму Грасыльда і, прыгнуўшыся, паказвала на занавеску, што закрывала праход у другую палавіну хаты.

Ён мог закласціся, што так зрабіла Жэнька ад злосці, і сам пачынаў злаваць на яе. Хацеў пайсці за паркалёвую занавеску, разысціся, пасцягваць іх, раздзетых ці нераздзетых, з ложка і прыгнаць за стол,— характар знайшлі дзе і каму паказваць... Але ён аціх.

"Характар дык характар. Хай гартуецца. Не пашкодзіць. Вы яшчэ зусім піскляты..." — падумаў ён.

Ён вячэраў, а Грасыльда не зводзіла з яго вачэй. Сядзела на маленькім услончыку ля пліты — доўга і ціха. Яму было чуваць, як варочаліся на ложку і шапталіся дзяўчаты. Шаптала нешта адна Света.

"Мог бы ўзяць машыну заўтра ў лясніцтве. Мог бы да таго насатага ля моста падысці. Стаяў... Мучыліся гэтулькі..." — пачуў ён і хацеў ускіпець, але Грасыльда глядзела і глядзела на яго, ківаючы галавой, і ён зноў аціх. Падумаў толькі: "Каб жа мог..."

— Змардаваліся як. Мусіць, спрасоння гаворыць нейкая...— Грасыльда ўсё ківала галавой.

Ён ведаў, што ні Жэнька, ні Света яшчэ не паснулі і гаварыць спрасоння не могуць.

Калі ён устаў з-за стала, Грасыльда прыкруціла агонь у лямпе, "каб не звінелі мухі, за дзень галаву адурылі", і паклікала яго на двор. На двары, на дошках ля частаколу, ляжала белая падушка, пасцілка і дзве фуфайкі — накрывацца. Месяц не свяціў яшчэ з-за хаты на двор, але Завішнюк бачыў, як Грасыльда перакідвала іх з рукі на руку, пасля панесла да хлява.

— Холадна ўжо ўночы. Восень надыбае.

У хляве было аж па бэльку сена. Да яе была прыстаўлена драбіна. Ён падняўся і вобмацкам зрабіў сабе пасцель.

— Я ўжо пе помню, калі ў мяне хто спаў на сене. Трактарысты залетась, ці што, як стаялі...— Грасыльда ўздыхнула.

Ён апусціўся долкі па драбіне, і яны доўга яшчэ сядзелі пад частаколам ля дошак, маўчалі. Слухалі, як на вуліцы, ідучы з фермы, гаманілі мужчыны.

— Пра што гаварыць, дык і не ведаеш,— азвалася, пачакаўшы, Грасыльда.— Думаеш адно, а слова не

--">