Іван Пташнікаў - Лонва

шкада сваіх дзяўчат. А яны, выходзіць, нікуды далёка ад яго і не ўцяклі. Стаяць вунь за мостам на тым беразе ракі.

— Хай ён давязе... Ну... давязе туды, дзе мы будзем начаваць. Як я хачу спаць, як хачу спаць...— Жэнька першая загаварыла да яго, і ён атрос далонямі спераду свой пінжак, нібыта выцер ад пылу. Заўсёды ён так рабіў, калі на яго раптам звальваўся клопат. I сам гэта ўжо заўважаў.

— Хай давязе...— адказаў ён Жэньцы і папраўляў усё на носе акуляры: яму здалося, што ён сёння ўвечары праз іх нічога не бачыць.

За мостам адразу пачыналася вуліца. Павярнуўшы па ём направа, яны ціха праехалі праз канец вёскі, не сустрэўшы ні адной жывой душы.

Ужо ў вёсцы Завішнюк быў разгаварыўся з хлопчыкам. Выйшла, што той — ягоны цёзка: яго звалі, як і Завішнюка, Толя.

Завішнюк сказаў яму, куды пад’ехаць. Хлопчык добра ўсё ведаў, хоць быў зусім малы.

Яны спыніліся на вуліцы ля вялікіх, зачыненых з двара варот з новай жоўтай сасновай брамай. Склалі на лаўцы, што была ля частаколу, скрынкі і адпусцілі хлопчыка з падводай. Жэнька зноў сунула яму нешта ў рукі.

На вуліцы яны стаялі доўга: у хаце не было нікога. Пасля Завішнюк ціха адчыніў вароты — яны зарыпелі, аселі і сунуліся, хоць і новыя, па зямлі. Па двары ён ішоў памалу і ўсё глядзеў у цёмнае акно. Дзверы ў сенцах былі "замкнёны": клямка надзета на прабой, у ім — доўгі сасновы сук.

На дварэ было ціха і адзінока. Завішнюк зноў адчуў, што ў яго стыне мокрая спіна, бы туды закінулі друзалачак лёду, маленькі, як змылачак. Ён, Завішнюк, падумаў яшчэ, што не чуе пад сабой ног. Здалося, што на двары па калені жвіру.

Месяц свяціў за хатай, і на дварэ стаяў змрок, але можна было пазнаць, што на студні новы зруб. Калі Завішнюк падышоў і апёрся на яго рукамі, адчуў, што зруб сыры і халодны. Пачуў, як на дно ў студню капала вада. Ён убачыў там краёк неба і зорку... Пасля ён глянуў на неба і ўгледзеў над фермай Вялікую Мядзведзіцу — яна паказвала сваёй доўгай худой лапай якраз на дарогу, на Мсціжы...

Ён тады апусціўся на калодку ля дрывотні: не хацелася вяртацца на вуліцу ні з чым. Сядзеў доўга, аж пакуль не ляпнулі вароты і цётка Грасыльда — ён адразу ж яе пазнаў — не загаманіла яшчэ на вуліцы:

— Каго гэта носіць поначы па чужых дварах? Адысціся няма як аднон, хоць бы да Акцызніка... Хаты няма як пакінуць... Вуглы разнясуць. Прыгоніць жа бура... Лаўку абселі на вуліцы. Хто гэта? Чужы нехта? — голас у Грасыльды мякчэў, калі яна падыходзіла бліжэй.— Божачкі... Хоць ты кліч каго... Сядзіць, во, ля самай студні, галаву ашчарэпіўшы. П’яны, ці што? Вось і кінь хату адну. Яшчэ і тых панаводзіў...— Яна паказала рукой на вуліцу.

Ён маўчаў, і Грасыльда, відаць па нечым, толькі ёй знаёмым, угадала — на двары нехта не п’яны — і сціхла — думала, мусіць, што рабіць.

Дзяўчаты паўставалі з лаўкі і падышлі, абаперліся з вуліцы на вароты.

Грасыльда, нічога не кажучы, паволі павярнулася і, ледзь перастаўляючы ногі,— думала ўсё нешта сваё,— пайшла да дзвярэй, выцягнула з прабоя сук, патрымала ў руках, пасля сунула яго недзе пад страху. Тады скінула клямку — тая глуха бразнула аб дошкі — і адхінула дзверы.

Завішнюк устаў і доўга глядзеў на Грасыльду. Твару яе цяпер ён не бачыў, але яна, відаць, зусім не змянілася. І акая ж рухавая, хоць і мажнаватая; на плечы накінуты светлы жакет — ён добра відаць у цемнаце на дварэ, на галаве закручана ў вузел каса. Грасыльда толькі, здалося яму, неяк паменшала ўся. А можа, гэта ён выцягнуўся за такі кароткі час — ад вясны?

Яна схавалася ў праёміне дзвярэй і доўга не паказвалася.

Ён падаўся да сяней. У хаце загарэўся агонь, праз двое адчыненых дзвярэй падаў яму на твар — нічога нельга было ўбачыць. Завішнюк начуў толькі, як на парозе Грасыльда пляснула ў далоні:

— Дык гэта вы... Адкуль жа гэта?..

— 3 дарогі... Са Мсціжаў. Зноў да вас, калі пусціце...— Ён зачыніў за сабою сенцы і доўга яшчэ стаяў на парозе.

— Калі пушчу?.. Ды я ж адна як палец...— Грасыльда памаўчала, бо была чуць не заплакала.— А я пазнала, што на двары нехта як свой. Чужы б так не сядзеў...— Яна паківала галавой і ўсміхнулася аднымі толькі вачыма. Ён убачыў, што твар яе, некалі шырокі і прыгожы, цяпер зусім пастарэў, асунуўся, выступілі скулы... Нават пры агні відаць ужо многа маршчын, глыбокіх і непрыгожых. Вочы яе блішчалі, мусіць,

--">