Lidepla - Lidepla-Esperanto-Dialogoj-Vortaro

LdP sekvas la principon de neceseco. Tio signifas ke ne bezonas esprimi gramatikan signifon, se ĝi estas elkondukebla de la kunteksto. Ekzemple, uzo de substantiva pluralformo kaj tempaj partikloj ne estas deviga, tamen ebla por pliprecizigo de senco.

Ekzemploj.

lekti

legi

kitaba

libro

Me lekti kitaba.

Mi legas libron.

Yeri me lekti kitaba.

Hieraû mi legis libron.

Yeri me lekti dwa kitaba.

Hieraû mi legis du librojn.

Manya me lekti mucho kitaba.

Morgaû mi legos multajn librojn.

Vortordo

La vortordo estas direkta: subjekto — predikato — objekto. Akuzativa formo ne ekzistas, sed ekzistas akuzativa partiklo "den", kiu estas metebla antaû objekto, se la vortordo ne estas direkta.

Me lekti kitaba.

Mi legas libron.

Den kitaba me lekti.

Libron mi legas.

Den mucho kitaba me yao lekti.

Multajn librojn mi volas legi.

Substantivoj

La plimulto de substantivoj finiĝas per –а aû per konsonanto.

Pluralfinaĵoj estas –s por la substantivoj kiuj finiĝas per vokalo aû –r, kaj –es por la aliaj:

man viro – manes viroj

janmer gepatro – janmers gepatroj

gina virino — ginas virinoj

boy knabo – boys knaboj.

Kiel regulo, substantivoj ne havas genron. Se necesas indiki genron, oni uzas la partiklojn ‘man-’ kaj ‘gin-’ aû la sufiksojn –o kaj –ina:

doga hundo/hundino

man-doga, dogo virhundo

gin-doga, dogina hundino

rega reĝo/reĝina — rego reĝo — regina reĝina.

Exemploj de derivado

Substantivo => adjektivo

1.

norda nordo => norda(-ney) norda

milka lakto => milka(-ney) lakta

norda feng norda vento

feng es norda-ney la vento estas norda

milka lakto + dao vojo = Milkadao Lakta vojo

2.

historia historio — historike historia

3.

fakta fakto — faktike fakta

basa bazo — basike baza

Substantivo => verbo

1.

klef ŝlosilo — klefi ŝlosi

glu gluo — glui glui

2.

luma lumo — lumi lumi

gola celo — goli celi

3.

sukses sukceso — fai sukses sukcesi

interes intereso — fai interes interesiĝi

Verboj

La plimulto de la verboj finiĝas per –i, sed estas ankaû tiuj kiuj finiĝas alie (precipe per ‑n).

Verbaj partikloj

Me lekti kitaba.

Mi legas libron.

Me bu lekti kitaba.

Mi ne legas libron.

Me zai lekti kitaba.

Mi estas leganta libron.

Me ve lekti kitaba.

Mi legos libron.

Me bu ve lekti kitaba.

Mi ne legos libron.

Me he lekti kitaba.

Me lekti-te kitaba.

Mi legis libron.

Me wud lekti kitaba.

Mi legus libron.

Lekti ba kitaba!

Legu libron!

Me sal lekti kitaba.

Mi estas legonta libron.

Mi intencas legi libron.

Hay oni lekti kwo oni yao.

Oni legu, kion ajn oni volas.

Me gwo lekti toy kitaba.

Mi iam legis/legadis tiun libron.

Me yus he lekti toy kitaba.

Mi ĵus lektis tiun libron

Kitaba gei lekti.

Libro estas legata.

Kitaba gei-te lekti.

Libro estis legata.

Kitaba ve gei lekti.

Libro estos legata.

gela lekti-she kitaba

knabino leganta libron

lekti-yen kitaba

legante libron

al lekti kitaba

legante libron

Kitaba es lekti-ney.

Libro estas legita.

lekti-ney kitaba

legita libro

afte lekti kitaba

leginte libron

Verboj en LdP povas havi saman formon en tranzitiva kaj netranzitiva signifo:

me begin gun mi komencas labori — kino begin kino komenciĝas.

Por substantivigo de verboj oni uzas la infinitivan partiklon tu:

Tu samaji es tu pardoni. – Kompreni signifas pardoni.

La refleksiva partiklo estas swa: wosh swa lavi sin.

La partiklo mutu esprimas reciprokecon: lubi mutu ami unu la alian.

Ekzistas unu escepta verbo — bi esti. Ĝi havas apartajn formojn en prezenco (es) kaj en paseo (bin):

Se es hao. — Tio estas bona.

Se bin hao. — Tio estis bona.

Se ve bi hao. — Tio estos bona.

Bi hao! — Fartu bone!

Hay olo bi hao! — Ĉio estu bone!

Exemploj de derivado

Verbo => Substantivo

1.

admiri admiri — admira admiro

salti salti — salta salto

2.

gun labori — gunsa laboro

jan scii — jansa scio

3.

fishi fiŝi — fishing fiŝado

ski skii — skiing skiado

Adjektivoj

Adjektivoj en LdP ne ŝanĝiĝas. La plimulto de ili finiĝas per –e, sed estas ankaû iaj aliaj finaĵoj (-an, -ao); per konsonanto — la adjektivoj derivitaj per sufiksoj (–ful, –lik, –shil ktp.).

Exemploj de derivado

Adjektivo => Substantivo

nove nova — novika novaĵo

mole mola — molika molaĵo

Adjektivo => Verbo

1.

hao bona — fa-hao boniĝi— mah-hao bonigi

gran granda — fa-gran grandiĝi — mah-gran grandigi

2.

chaure larĝa — chaurifi larĝiĝi — chaurisi larĝigi

mokre malseka — mokrifi malsekiĝi — mokrisi malsekigi

Adjektivo => Adverbo

klare klara — klarem klare

basike baza — basikem baze

Personaj pronomoj

me — mi

yu — vi

--">